De 25-jarige Siska De Ruysscher koos voor euthanasie vanwege psychisch lijden na jarenlange gebrekkige zorg. In een aangrijpende brief gepubliceerd in De Morgenbeschreef ze zichzelf als "het product van een falende hulpverlening". Mileen Janssens, psycholoog-psychotherapeut, antwoordt haar en stelt de verminderde investeringen in psychotherapie aan de kaak.
Psychiatrie in crisis
De vaststelling is bijna unaniem: middelen ontbreken, opnames duren te kort, en de therapeutische relatie brokkelt af achter bureaucratie. Psychotherapeute Mileen Janssens schrijft in De Standaardeen steeds meer geprotocolleerde aanpak van het werk, waarbij administratie de plaats inneemt van betekenisvolle menselijke begeleiding. Veel jonge patiënten worden al na een paar sessies aan hun lot overgelaten bij gebrek aan tijd en geld.
Siska daarentegen vond geen blik die standhield. Isolatie, fixaties, gedwongen opnames — zoveel littekens die uiteindelijk het vertrouwen breken. "Het is dus zeker niet uitzonderlijk dat euthanasie of zelfmoord verband houdt met ontoereikende psychiatrische zorg,"zegt Nadia Mahjoub, woordvoerster van Uilenspiegel, een patiëntenvereniging voor mensen met een psychiatrische kwetsbaarheid.
Jongeren aan hun lot overgelaten
Die ontsporing beperkt zich niet tot België. In Nederland werd een 17-jarig meisje, Milou, euthanasie verleend wegens psychisch lijden, wat diepe verontwaardiging veroorzaakte. Sommige parlementsleden stelden er zelfs een moratorium voor voor mensen jonger dan 30 jaar.
In België begint het debat voorzichtig: psychiater Kirsten Catthoor schrijft in De Standaard dat "het brein pas volgroeid is vanaf 25 jaar" en dat het jaren kan duren om een innerlijk leven weer op te bouwen.
Maar voor heel wat jongvolwassenen heeft de tijd van zorg al plaatsgemaakt voor die van het einde.
Een ethisch alarmsignaal
Voorstanders van de wet, zoals Wim Distelmans, vinden dat de oorzaak van het lijden er niet toe doet zolang het lijden echt is. Maar die technocratische redenering wist de collectieve verantwoordelijkheid uit. Wanneer iemand vraagt om te sterven, niet omdat hij ongeneeslijk is, maar omdat hij slecht werd verzorgd, is de samenleving als geheel zelf ziek.
Bij CLARA Life weigeren we euthanasie te zien als een therapeutische oplossing. Wij roepen op tot een heroverweging van de psychiatrische zorg, waarbij elke persoon, ongeacht zijn leeftijd of kwetsbaarheid, eerst een gezicht, een luisterend oor en minstens een sprankeltje hoop ontmoet.
Het wordt hoog tijd dat de staat, de ziekenhuizen en de instellingen voor geestelijke gezondheidszorg een echte maatschappelijke keuze maken: willen we investeren in langdurige, menselijke en niet-gefragmenteerde zorg, of blijven we wettelijk de deuren van de euthanasie openhouden zonder het probleem bij de wortel aan te pakken? We moeten ons ook afvragen: wanneer een patiënt zichzelf van het leven berooft of voor euthanasie kiest omdat de deur van de zorg gesloten blijft, zijn wij dan niet medeplichtig?
De gekozen dood kan geen antwoord zijn op lijden wanneer het leven nooit echt de kans heeft gekregen om volledig ondersteund en omringd te worden. Wij roepen hulpverleners, beleidsmakers en de samenleving op tot een diepgaande bezinning: niet alleen over het recht om te sterven, maar over het recht op een begeleid, waardig en vol leven — tot het einde toe.
Zolang iemand de dood verkiest omdat hij geen hulp vond, blijft de missie van de geneeskunde en van de staat onvoltooid.